Cây bời lời là cây gì? Tác dụng, cách chế biến và đặc tính gỗ

Cây bời lời chính là giống cây khá xa lạ đối với nhiều người, loại cây này thường được tìm thấy nhiều ở khu vực Tây Nguyên và được xem là vị thuốc có nhiều công dụng đối với sức khỏe con người. Hạt bời lời có chứa hàm lượng tinh dầu khá cao, được dùng để chiết xuất tinh dầu. Đọc ngay để tìm hiểu về thông tin cây bời lời là cây gì, tác dụng, cách dùng và đặc tính gỗ bời lời. 

Cây bời lời là cây gì?

Cây bời lời có danh pháp khoa học là litsea glusinosa, thuộc họ Lauraceae (Long Não). Tại nước ta, loại cây này còn được biết tới với nhiều tên gọi khác như cây sơn kê, cây bời lời dầu, cây bời lời nhớt, cây sàn cảo thụ, cây mạy khảo khinh, cây mò nhớt, cây sơn kê tiên, cây nhớt mèo,… Đây chính là một vị thuốc có công dụng điều trị viêm ruột, ỉa chảy, viêm tuyến mang tai, viêm vú, đái tháo đường, sưng tấy, chữa vết thương bầm dập, giảm đau. Đây là giống cây mọc hoang dại ở một số vùng và không phải vùng nào cũng có nên việc cây bời lời là cây gì được rất nhiều người quan tâm.

Cây bời lời là cây gì?

Giống cây này có chiều cao lên tới 10m, vỏ ngoài của cây có màu nâu, không mùi, không vị, bên trong có chất nhớt. Cành non sẽ có hình trụ, bên ngoài được bao phủ bởi lớp lông mềm, lá cây mọc so le hai bên, mọc tập trung thành cụm ở đầu cành, mặt lên có màu xanh đậm, mặt dưới có màu nhạt hơn và nhiều lông hơn. Kích thước lá sẽ thay đổi tùy theo điều kiện sống, thường sẽ có hình trứng, thon dài ở hai đầu, đáy lá nhọn. Hoa bời lời mọc tập trung thành cụm, một cụm hoa sẽ có khoảng 3 – 6 tán nhỏ. Quả bời lời có hình cầu, cuống dài phình to, quả có màu đen, bên trong chứa nhiều hạt, thời điểm sinh trưởng là vào tháng 7 – 8 hằng năm. 

Hiện nay, cây bời lời chưa được trồng rộng rãi mà chủ yếu mọc hoang dại ở một số vùng như Thừa Thiên Huế, Quảng Bình, Quảng Trị, Hà Tĩnh, Thanh Hóa, Nghệ An và Tây Nguyên. Một số vùng có trữ lượng ít hơn chính là Tuyên Quang, Quảng Ninh, Hà Giang, Vĩnh Phúc, Phú Thọ. Trên thế giới, loại cây này còn mọc tập trung nhiều ở Campuchia, Malaysia, Indonesia, Trung Quốc, Ấn Độ. Cây được trồng chủ yếu bằng phương pháp giâm cành hoặc trồng bằng hạt, ngay sau khi trồng khoảng 5 – 6 năm thì cây bắt đầu sinh trưởng quả. Quả bời lời nhớt được thu hái vào tháng 7-8 hằng năm, đổ ép dầu để nấu xà phòng hoặc làm nến.

Cây bời lời đỏ

Cây bời đỏ chính là giống bời lời có trữ lượng lớn nhất tại nước ta, cây mọc tập trung thành quần thể lớn, sinh trưởng ở nhiều loại chân đất khác nhau. Cây không cần bỏ quá nhiều công chăm sóc mà vẫn cho thu hoạch được sản lượng khá cao. Với cây bời lời đỏ, cứ đến mùa thu hoạch là người dân bắt đầu cạo vỏ, một thời gian sau thì cây sinh trưởng mầm, khi tới mùa vụ sau thì người dân lại không phải mất công trồng cây mới. Vỏ cây, cành lá được thu hái để bán đi, nghĩa là loại cây này sau khi thu hoạch sẽ không phải bỏ đi bất kỳ cái gì. Cây bời lời đỏ, ngoài lợi ích kinh tế còn có lợi ích môi sinh, che mát buôn làng, cải thiện sinh cảnh, giữ ẩm cho đất.

Cây bời lời đỏ

Cây bời lời dùng để làm gì?

Khi so sánh với các loại cây khác thì cây bời lời tương đối dễ trồng, mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn cho người nông dân. Hiện nay, trên thị trường trong và ngoài nước, người ta chủ yếu thu hái cành lá để làm bột nhang. Gỗ làm giàn giáo, làm nguyên vật liệu xây dựng dân dụng, làm nguyên vật liệu cho nhà máy giấy. Tất cả lá, cành, vỏ, thân, hạt của bời lời đỏ đều có thể tận dụng để bán và loại cây này cũng không dựa vào mùa vụ nên không lo bị tư thương ép giá, cây càng nhiều năm tuổi giá càng cao. Ngoài công dụng phát triển kinh tế thì cây cũng mang giá trị dược liệu vô cùng lớn. Vậy cụ thể, trong y học cây bời lời dùng để làm gì? 

Tại Indonesia và Ấn Độ, các nhà khoa học cũng đã sử dụng tinh dầu bời lời trong y học với khả năng điều trị các triệu chứng như đầy hơi, ợ chua, ợ hơi, chướng bụng, nhức đầu trong thiên đầu thống, chữa trị tiêu lỏng, lỵ, ung nhọt, áp-xe, viêm vú, bong gân, chấn thương tụ máu, đau khớp. Giống cây này là giống cây đa công dụng, vỏ có chứa hàm lượng tinh dầu ở mức cao, được chiết xuất để làm dược liệu, làm nguyên vật liệu làm keo dán công nghiệp, sơn, làm tinh dầu mùi thơm. Trước đây vỏ bời lời được khai thác đa số là để làm chất kết dính trong làm nhang để đốt, hiện nay vỏ, thân, lá của bời lời còn được trộn vào nguyên vật liệu làm ván ép.

Cây bời lời dùng để làm gì?

Keo bời lời là gì?

Keo bời lời là gì là sự thắc mắc của rất nhiều người khi mới tìm hiểu qua về loại cây này. Thực tế, đây chính là một chất kết dính tự nhiên. Loại keo này được chiết xuất từ cây bời lời, với đặc tính có độ nhớt và kết dính cao nên hiện nay bột keo bời lời đang được sử dụng rộng rãi trong các lĩnh vực khác nhau.

Vỏ cây bời lời

Vỏ cây bời lời chính là nguyên liệu dùng để tạo ra bột và keo lời bời. Đây chính là bộ phận được thu hái nhiều nhất của cây và mang lại giá trị kinh tế cao cho người trồng. Giá của vỏ cây bời lời đang có xu hướng giảm mạnh qua các năm. Giá của vỏ cây bời lời đỏ hiện nay đang có giá từ 2.000 đồng/1 kg đến 3.000 đồng/1 kg đối với vỏ cây tươi và 7.000 đồng/1 kg đến 8.000 đồng/1 kg đối với vỏ cây khô.

Cách làm cây bời lời làm nhang

Bên trong vỏ gỗ của cây bời lời có chứa hàm lượng gluten khá cao nên được nghiền thành bột để làm hoạt chất keo dính tự nhiên. Chất keo kinh tự nhiên này được ứng dụng trong việc sản xuất nhang sạch có hương thơm thảo mộc. Tùy vào từng loại nhang muốn làm mà chúng ta có cách chế tạo nhang khác nhau. Cây bời lời làm nhang bằng cách trộn bột bời bời cùng với bột gỗ hoặc bột tre theo một tỷ lệ nhất định. 

Nếu tỉ lệ bột keo bời lời nhiều sẽ làm cho hương nhang bị tắt giữa chừng khi sử dụng, do đó liều lượng sử dụng bột bời lời chính là bí quyết tạo nên những thành phẩm nhang chất lượng. Đối với dòng sản phẩm nhang không có lõi tăm thì tỷ lệ bột lời bời sẽ nhiều hơn nhằm mục đích gia tăng khả năng kết dính khoanh hương tròn. Đối với dòng sản phẩm hương nhang thẻ có lõi tăm thì việc tùy biến bột keo bời lời sẽ dễ dàng hơn. Một số dòng nhang dạng nụ thì người ta sử dụng bột bời lời với mục đích tạo hương thơm.

Cách làm cây bời lời làm nhang

Đặc tính gỗ cây bời lời

Ngoài công dụng trong y học là sản xuất nhang thì gỗ cây bời lời cũng được rất nhiều người sử dụng. Gỗ bời lời được xếp vào nhóm IV trong bảng phân bố gỗ của Việt Nam, chúng có màu sắc tự nhiên, thớ gỗ mịn, bền, dễ gia công nên được rất nhiều anh em trong nghề yêu thích sử dụng trong ngành xây dựng. Gỗ bời lời được chia làm hai loại đó là gỗ bời lời đỏ và vàng. Nhìn chung, chúng đều được ứng dụng để làm nguyên liệu sản xuất giấy, làm trụ mỏ. 

Thông số gỗ bời lời: Hệ số co rút 0,40 – 0,50, lực tách ngang 12 – 16kg/cm2, lực kéo thẳng góc 22 – 32 kg/cm2, lực đập xung kích 0,34 – 0,45 kg/m/cm2, lực uốn tĩnh 970 – 1450 kg/cm2, lực nén song song 370 – 450 kg/cm2, tỷ trọng 0,59 – 0,75. Với gỗ bời lời, các vật dụng được làm từ gỗ thường có tuổi đời 20-30 năm là bình thường. Hiện nay, giá 1m3 gỗ vào khoảng 400.000 đồng.

Hình ảnh cây bời lời

Để nhận biết được chính xác loại cây này với một số loại cây cùng họ, cùng Elead chiêm ngưỡng một số hình ảnh cây bời lời dưới đây:

Hình ảnh cây bời lời

Hình ảnh cây bời lời

Hình ảnh cây bời lời

Hình ảnh cây bời lời

Hình ảnh cây bời lời

Trên đây là toàn bộ thông tin cây bời lời là cây gì, tác dụng, cách dùng và đặc tính gỗ bời lời. Hy vọng bài viết này hữu ích cho cuộc sống của bạn, cảm ơn bạn đã đọc bài viết này!

Xem thêm: Cây bạch thiên hương – Đặc điểm, ý nghĩa, vị trí trồng, cách chăm sóc

• Cây xô thơm – Đặc điểm, tác dụng, cách dùng, cách trồng

• Cây vừng – Đặc điểm, công dụng, giá trị dinh dưỡng, cách dùng

• Cây vảy rồng hợp mệnh gì? Đặc điểm, tác dụng và cách trồng

• Cây trúc bách hợp hợp mệnh gì? Ý nghĩa và cách giâm cành

• Cây tổ quạ – Đặc tính, tác dụng, cách trồng và cách dùng

• Cây thùa là cây gì? Tác dụng, tác hại và cách trồng

• Cây thành ngạnh – Cách nhận biết, tác dụng, ý nghĩa, cách trồng