Đột Biến Điểm Là Gì? Các Dạng Đột Biến Thường Gặp Thời Hiện Đại
Đột biến điểm là hiện tượng phổ biến trong đời sống của chúng ta nhưng không phải ai cũng có định nghĩa đúng đắn. Vậy đột biến điểm là gì? Để hiểu rõ hơn về định nghĩa này cần nghiên cứu về thuyết biến dị di truyền, các loại đột biến điểm phổ biến và ứng dụng của đột biến điểm trong đời sống, hãy đọc bài viết dưới đây để biết thêm chi tiết nhé.
Hiện Tượng Đột Biến Điểm Là Gì?
Đột biến là khái niệm nghe có vẻ rất quen thuộc đối với nhiều người, nhưng thật sự để giải thích được ý nghĩa của hiện tượng đột biến điểm là gì thì không phải ai cũng có thể diễn tả được.
Đột biến điểm là đột biến xảy ra ở các nucleotide đơn (hoặc các cặp) trong gen hoặc RNA.
- Chỉ chứa một (hoặc một cặp) nucleotide.
- Chứa nhiều nucleotide (hoặc cặp) nucleotide khác trong chuỗi polynucleotide.
Đột biến điểm về mặt lý thuyết có thể xảy ra trong gen (ADN giữ nguyên bộ 3 mã hóa ban đầu) hoặc ARN (bản phiên mã gen),
Tuy nhiên, khái niệm này nhắc đến đột biến điểm trong gen (ADN) làm thay đổi mã bộ 3 gen ban đầu.
Ngoài ra, một số tác giả cho rằng đây là một biến thể di truyền nhỏ xuất hiện trong khoảng từ 1 (hoặc cặp) đến 10 (hoặc cặp) nucleotide.
Trong bài viết này đang thể hiện khái niệm đột biến điểm của một nucleotide (hoặc cặp) gen, định nghĩa khái niệm chung nhất trong các tài liệu trong nước và quốc tế viết về chủ đề này.
Thể Đột Biến Là Gì?
Một khái niệm khác liên quan đến đột biến là thể đột biến. Vậy thể đột biến là gì?
Thể đột biến là cá thể mang gen đột biến và gen đột biến đó biểu hiện kiểu hình ra bên ngoài.
Theo các giải đáp đã có trong chương trình Sinh học, thể đột biến là cá thể mang đột biến biểu hiện thành kiểu hình của cơ thể hay còn gọi là thể đột biến.
Nguồn đột biến có thể bắt nguồn từ đột biến sinh học. Đột biến sinh học là sự thay đổi di truyền bất thường ở cấp độ phân tử (DNA, gen) hoặc tế bào dẫn đến sự thay đổi đột ngột ở một hoặc nhiều tính trạng và có tính chất vĩnh viễn, di truyền cho các thế hệ sau.
Hầu hết các đột biến gen là lặn và có hại, một số ít có lợi và có những đột biến rất quan trọng trong quá trình tiến hóa và sinh sản và không gây hại cũng như không có lợi cho người mang mầm bệnh.
Nguyên Nhân Gây Ra Hiện Tượng Đột Biến Điểm Là Gì?
Đột biến điểm dễ xảy ra như vậy nhưng nguyên nhân gây ra hiện tượng đột biến điểm là gì?
Đột biến điểm thường xảy ra trên một sợi đơn của gen ở quá trình nhân đôi ADN. Sau khi đột biến sợi đơn nhanh chóng được tế bào nhận ra và sửa chữa, quá trình tổng hợp nucleotide không bị xáo trộn, quá trình sao chép DNA diễn ra bình thường và DNA bình thường được tạo ra.
Trong trường hợp này, đột biến đầu tiên được gọi là tiền đột biến. Nếu tế bào sửa chữa đột biến không được nữa, trình tự nucleotide trên cả 2 chuỗi sẽ bị xáo trộn và một phân tử bất thường được hình thành. Nguyên nhân phổ biến nhất của đột biến điểm là các tác nhân gây đột biến (mutagen) như tia X, tia UV, nhiệt độ cao bất chợt (sốc nhiệt) hoặc bức xạ từ chất độc (chất hóa học độc hại, thuốc diệt côn trùng, thuốc trừ sâu).
Các Dạng Thường Gặp Của Đột Biến Điểm Là Gì?
Các dạng thường gặp đột biến điểm gồm những đặc điểm sau:
Đột biến dựa trên kết quả của dịch mã
- Đột biến câm là đột biến trải qua ở bộ 3 mã hoá, nhưng axit amin tương tự không bị biến đổi quá nhiều.
- Đột biến sai nghĩa: Đột biến điểm này ngược lại với đột biến câm vì nó xảy ra ở bộ 3 mã hóa, nó thay axit amin tương ứng thành axit amin khác.
- Đột biến vô nghĩa: Đột biến điểm xảy ra trong bộ 3 mã hóa, thay đổi bộ 3 thành mã kết thúc đồng thời kết thúc quá trình dịch mã.
Dựa trên các nội dung đột biến
Với dạng đột biến này sẽ chia làm 3 loại chủ yếu:
- Đột biến thay thế là dạng đột biến 1 (hoặc 1 cặp) nucleotide bị thay thế bằng 1 (hoặc 1 cặp) nucleotide khác.
- Đột biến bổ sung: Một (hoặc cặp) nucleotide đã được chèn (thêm) vào bất kỳ chỗ nào trong trình tự polynucleotide (hoặc cặp sợi).
- Đột biến mất đoạn: Thiếu một (hoặc một cặp) nucleotide tại một vị trí trong mạch (hoặc cặp mạch) của một polynucleotide (bị loại khỏi trình tự). Hai loại cuối cùng, thường được gọi là đột biến, thường gây ra những nguy cơ hậu quả khá nghiêm trọng đối với sự sống của sinh vật, vì các codon bị thay đổi mạnh mẽ từ các vị trí đột biến.
Ứng Dụng Và Ý Nghĩa Của Đột Biến Điểm
Đột biến điểm là tình trạng bất chợt, vô hướng, không xác định. Tình trạng này có sự thay đổi khác trong cấu trúc của gen sẽ làm rối loạn quá trình tổng hợp protein nên phần lớn đột biến gen là đột biến gây hại. Tuy nhiên, cũng có nhiều trường hợp cho thấy một số đột biến điểm có lợi đến thể đột biến. Sự kết hợp giữa các điều kiện di truyền và môi trường cho phép chúng ta nhận biết và đánh giá mức độ nguy hiểm của các gen đột biến. Từ đó mang lại những ứng dụng và ý nghĩa của đột biến điểm trong đời sống đặc biệt là trong nông nghiệp.
Bên cạnh những điểm chưa tốt thì không thể phủ nhận những lợi ích của đột biến điểm mang lại như đột biến điểm có vai trò quan trọng trong chọn giống, nghiên cứu di truyền và tiến hoá. Đây trở thành nguồn tài nguyên chủ yếu để sinh sản và tiến hóa. Cũng có nhiều tình trạng đột biến gen giúp cải thiện đời sống cũng như nâng cao năng suất ở nhiều loại cây trồng, vai trò đó biểu thị rõ như sau:
- Trong quá trình tiến hoá: Đặc điểm có hại hay có lợi của đột biến điểm chỉ là chúng ta không ước chừng được (có thể có lợi ở một số trường hợp và có hại ở một số trường hợp khác). Trong một số trường hợp, tình trạng dị hợp tử làm nổi bật sức sống của cơ thể và khả năng chống lại một số bệnh tật. Ví dụ: Người có đột biến gen gây ra triệu chứng bệnh hồng cầu hình liềm ở dị hợp tử có khả năng kháng bệnh sốt rét. Mặc dù thường mang tính ngẫu nhiên, rời rạc, khó xác định hay là tính trạng lặn nhưng biến dị di truyền vẫn được coi là nguyên liệu chủ chốt của việc chọn lọc theo tự nhiên và do đó đóng góp rất nhiều trong quá trình tiến hóa.
- Trong chọn giống: Một số đột biến thuận lợi là cơ sở tạo nguồn nguyên liệu chủ chốt cho chọn tạo giống cây trồng, vật nuôi. Đột biến nhân tạo cũng là 1 trong những hình thức chọn tạo giống cây trồng hiện đại, mang lại kết quả tốt nhất giúp tạo ra những tính trạng quý ở cây trồng. Ngoài ra, do đột biến gen ở người có hại cho cơ thể nên phải xác định và hạn chế nguyên nhân cũng như sự lan truyền của các gen đột biến.
- Trong thực tế, con người gặp phải các đột biến tự nhiên và nhân tạo có lợi cho chính sinh vật đó. Ngoài ra, có những đột biến gây ra bởi các tác nhân tích cực của con người tạo ra những đặc điểm có giá trị. Ví dụ: Ở cây lúa, thân ngắn, không bị đổ ngã, số bông, số hạt tăng, thích hợp cho sản xuất. Ngoài đột biến gen xảy ra trong DNA nhiễm sắc thể, đột biến DNA bào quan như ty thể và lục lạp có thể gây ra biến đổi gen của mẹ.
Vừa rồi bài viết đã cùng các bạn tìm hiểu khái niệm đột biến điểm là gì, loại đột biến điểm phổ biến nhất hiện nay. Thể đột biến điểm là gì,… Đột biến điểm là một phân môn quan trọng của di truyền học cũng như trong chương trình nghiên cứu về sinh học. Hy vọng tài liệu này sẽ giúp bạn đọc có hiểu rõ hơn, nhìn thấy bao quát hơn về khái niệm này.
Xem thêm: Lập Vi Bằng Là Gì? Tầm Quan Trọng Của Việc Lập Vi Bằng
Khoa Học -Độ Âm Điện Là Gì? Thuyết Điện Tử Không Thể Bỏ Qua
Hackathon Là Gì? Cuộc Thi Không Thể Bỏ Trong Giới Lập Trình
Điện Tích Điểm Là Gì? Các Thông Tin Cơ Bản Về Điện Tích
Thông Tư 10/2018/TT-BKHCN sửa đổi, bổ sung Quy chuẩn về dầu nhờn động cơ đốt trong
Quyết Định 24/2017/QĐ-UBND Yên Bái sửa Quyết định 25/2015 về kinh phí nhiệm vụ KHCN
Thông Tư 17/2018/TT-BKHCN điều kiện, hình thức thi xét thăng hạng viên chức khoa học công nghệ
Quyết Định 29/2016/QĐ-UBND cơ cấu tổ chức của Chi cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng